Факултети таъриху филология аз ҷумлаи аввалин факултетҳои таъсисёфтаи Донишгоҳ ба шумор рафта, аз рӯзи таъсисаш соли 1948, то соли 1966 бо ин ном фаъолият кардааст. Аз соли 1966 факултети таърих ҳамчун факултети алоњида људо карда мешавад. Дар факултет 53 нафар омӯзгорон, аз ҷумла 11 нафар доктори илм, профессор, 21 нафар номзади илм, дотсент, 3 муаллими калон ва 10 нафар ассистентҳо фаъолият намуда, ба 800 нафар донишҷӯён дарс меомӯзанд. Соли 2010 дар назди факултет шуъбаи “Бостоншиносӣ” таъсис дода шуд.
Баробари сарвари факултет таъин гардидани д.и.т., профессор Шарифов Р.Я. пешравиҳо дар соҳаи таълим, илм, тарбия ба назар мерасанд. Дар давоми 3-4 соли охир факултет дорои синфхонаҳои компютерӣ (30 адад) гардид, ки онҳо ба шабакаи “Интернет” пайваст мебошанд. Инчунин дар факултет 2 синфхонаи лингафонӣ, 5-адад тахтаи электронӣ мавҷуд аст, ки босамар фаъолият карда истодаанд.
Факултети таърих тайи 70- соли мавҷудияти худ ба яке аз марказҳои асосии тайёр кардани кадрҳои баландихтисос мубаддал гаштааст. Дар он аз рўйи ихтисосҳои муаррих, ҷомеашинос, архившинос, кишваршинос ва бостоншиносӣ мутахассис омода карда мешаванд.
Феълан факултет дорои чор кафедра – кафедраи таърихи халқи тоҷик, кафедраи таърихи дунёи қадим, асрҳои миёна ва бостоншиносӣ, кафедраи таърихи наву навини кишварҳои хориҷӣ, кафедраи таърихнигорӣ ва бойгоншиносӣ мебошад.
Вазифаи мудири кафедраи таърихи халқи тоҷикро д.и.т., профессор Ќурбонов Бањром ба ӯҳда дорад. Кафедраи мазкур дар тӯли мавҷудияти худ доир ба корҳои илмӣ, таълимиву методӣ ва тарбиявӣ таҷрибаи ғанӣ ва босамар ҳосил кардааст. Ҳайати устодони кафедраро собиқ дастпарварони факултет Қ.Расулиён, М.Зикриёева, Г. Собирова, Н.Ҳакимов, Ю.Шодипур, З.Юсупов ва дигарон ташкил медиҳанд, ки дар ташаккул ва инкишофи кафедра саҳми назаррас гузоштаанд.
Кафедраи дигаре, ки дар тайёр кардани кадрҳои таърихшиносии умумӣ мақоми муассир дорад, кафедраи таърихи дунёи қадим, асрҳои миёна ва бостоншиносӣ мебошад. Мудирии кафедраро н.и.т., дотсент Хољаев Мењровар Пардалиевич дастпарвари факултети таърихи ДМТ ба ўҳда дорад. Ҳоло дар кафедра 13 нафар муаллион: дотсент Хољаев М.П.. (мудири кафедра), профессорон Ю.Яқубов, А. Қушматов, Р.Маҳмадшоев, Р.Шарифов, дотсентон: Муллоҷонов С.К., Т.Зиёзода, С.Асоев, Љ.Асрориён, Н. Наљотова ва ассистентон, И.Мирзоалиев, Ф.Шоинбеков, Н. Муродов фаъолияти омӯзгорӣ ва илмӣ-тадқиқотӣ менамоянд. Кафедра бо мақсади беҳтар ба роҳ мондани раванди таълим ва тарбияи мутахассисони илми таърих бо муассисаҳои илмӣ ва пажӯҳишии дохилӣ ва хориҷӣ робитаи наздик барқарор намудааст. Дар солҳои гуногун академикҳои АИ ҶТ А.Мухторов, Н.Н.Неъматов, Б.А.Литвинский, профессорон: М.Ашрафӣ, А.Раҷабов, Д.Довудов, Ҳ.Камолов ва дигарон ба донишҷӯён аз фанҳои ҷудогона ва курсҳои махсус лексия хондаанд.
Кафедраи таърихи наву навини кишварҳои хориҷӣ (собиқ кафедраи таърихи наву навин ва усули таълим) моҳи октябри соли 1967 дар заминаи кафедраи таърихи умумӣ бо номи кафедраи таърихи наву навин таъсис ёфтааст. Роҳбарии кафедраро номзади илмҳои таърих, дотсент Г. Иброҳимова ба ўҳда дорад. Ҳоло дар кафедра дотсентон: Мунавваров М.М., Мунавварова Т.З., Бустонова Д., Турсунов Т., н.и.т., ассистентон:, Қудратов К., Раҳимов Ф., Ҳалимова М., фаъолият доранд.
Дар тайёр кардани кадрҳои баландихтисос манбаъшинос ва бойгоншинос кафедраи таърихнигорӣ ва архившиносӣ нақши муассир дорад. Мудири кафедра номзади илмҳои фалсафа, дотсент Т. Ғуломов хатмкардаи ҳамин факултет мебошад. Ҳоло дар кафедра профессорон: Ф.Зикриёев, М.Иброҳимов, дотсентон: А Ёрмамҳадов, Б.Азимова, Шарофудинов С.С. муаллими калон Х.Б.Сангалиев, Умаров А. ва Саймуњаммади Б. фаъолият намуда, дар шуъбаҳои факултет ва берун аз он дарс медиҳанд. Дар баробари ин кормандони Идораи кулли бойгонии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун соатбайъ дар кафедра фаъолият доранд. Шуъба ва кафедра дар симои Идораи кулли бойгонии Ҷумҳурии Тоҷикистон мактаби хуби таҷрибаомӯзӣ пайдо намудааст, зеро донишҷӯёни шуъба аксари дарсҳои амалиашонро дар ин маркази таҷрибавӣ мегузаронанд.
Садорат ва ҳайати устодони факултети таърихи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар таълим ва тарбияи ҷавонон ва тайёр кардани кадрҳои баландихтисос нақшаҳои зиёд доранд. Факултет батадриҷ ба низоми таҳсилоти кредитӣ гузашта, қабули санҷишу имтиҳонҳо бо усули тестӣ дар монитор ба роҳ монда шудааст. Садорат ва устодони факултет таҷриба ва кӯшишу ғайрати худро ба он равона мекунанд, ки мутахассисони баландихтисоси дар бозори меҳнат ҷавобгӯйи талабот ва рақобатпазирро тайёр намоянд.